Χειρουργική

Γράφει το μέλος του συλλόγου, κτηνίατρος Δρ. ΤσελεπίδηςΣταύροςΔιδάκτωρ Χειρουργικής Α.Π.Θ. Φαρσάλων 76, Λάρισα.

Για διευκρινίσεις και απορίες: 2410-627976,6972557239 ή e-mail:stselepidis@hotmail.com

ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΚΥΛΩΝ AΠΟ ΠΥΡΟΒΟΛΟ ΟΠΛΟ. (ΒΑΛΛΙΣΤΙΚΗΚΑΙ ΦΥΣΙΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ)Τα τραύματα από πυροβόλο όπλο και γενικότερα εκρηκτικές ύλεςαποτελούν σήμερα ένα μάλλον συχνό πρόβλημα για τους κτηνιάτρους. Αυτό,διότι αρκετά συχνά τόσο κατά την κυνηγητική περίοδο όσο και σε άλλεςχρονικές περιόδους προσκομίζονται στους κτηνιάτρους σκύλοι που έχουνπέσει θύματα ατυχήματος κατά το κυνήγι ή εγκληματικής ενέργειας απόπυροβόλο όπλο. Τα τραύματα από πυροβόλα όπλα είναι μία σύνθετη και επιπλεγμένηκάκωση. Συχνά μάλιστα, υπάρχει δυσαναλογία μεταξύ του μεγέθους τουτραυματικού παράγοντα και της κάκωσης που προκύπτει.

Η εκτίμηση τηςσοβαρότητας του τραυματισμού δεν είναι πάντα εύκολη. Οι βασικοί στόχοι του κτηνιάτρου στην αντιμετώπιση των παραπάνωτραυμάτων είναι:1.Ο έλεγχος της αιμορραγίας.2.Η αντιμετώπιση του τραυματισμού των ζωτικών οργάνων.3.Η πρόληψη ή αντιμετώπιση της μόλυνσης.4.Η τελική λειτουργική αποκατάσταση του τραυματισμένου οργάνου ήάκρου.Στους τραυματισμούς από πυροβόλα όπλα (κυνηγητικά) τα τραύματασυνήθως οφείλονται σε βλήματα (σφαίρες). Τα βλήματα χαρακτηρίζονται απότη μορφή, το σχήμα, τη διάμετρο, το μήκος, το βάρος καθώς και το υλικόκατασκευής τους. Το μέγεθος και η φύση της οποιασδήποτε κάκωσης απόβλήμα επηρεάζεται από τους εξής παράγοντες:1.Την ταχύτατα της σφαίρας. 2.Το όπλο που χρησιμοποιήθηκε.

3.Τη μάζα της σφαίρας.4.Το σχήμα της σφαίρας. 5.Τον τύπο της «τροχιάς», (σταθερός, μικρής σταθερότητας, ασταθής).6.Τον ιστό-στόχοπου θα υποστεί την κάκωση.7.Την ύπαρξη επαφής ή όχι με το οστό.8.Το μήκος που θα διανύσει το βλήμα μέσα στους ιστούς. Η ενέργεια που περικλύεται στο κινούμενο βλήμα εξαρτάται κυρίωςαπό την ταχύτητά του και λιγότερο από τη μάζα του. Έχει υπολογιστεί ότι ηκινητική ενέργεια ενός βλήματος από πολεμικό τυφέκιο κυμαίνεται συνήθωςστα 1500-3000 Joules και από πιστόλι στα 300-500 Joules. Η μεταδιδόμενηστους ιστούς ενέργεια είναι ευθέως ανάλογη του βαθμού επιβράδυνσης τουβλήματος. Δηλαδή, όσο μεγαλύτερη επιβράδυνση υποστεί ένα βλήμα κατά τηδίοδό του από τους ιστούς, τόσο μεγαλύτερη κινητική ενέργεια θα διοχετεύσεισε αυτούς και τόσο μεγαλύτερες κακώσεις θα προκαλέσει. Η επιβράδυνση τονβλήματος μέσα στους ιστούς εξαρτάται από πλήθος παραγόντων, οισημαντικότεροι των οποίων είναι:1.

Η πυκνότητα τον ιστού. Όσο πιο πυκνός και στερεός είναι ένας ιστός,τόσο μεγαλύτερη επιβράδυνση θα προκαλέσει και τόσο μεγαλύτερηενέργεια θα απορροφήσει.2. Η προσπίπτουσα επιφάνεια του βλήματος.Μεγάλη προσπίπτουσαεπιφάνεια συναντά μεγαλύτερες αντιστάσεις με συνέπεια μεγαλύτεροβαθμό επιβράδυνσης.3. Το σχήμα του βλήματος. Βλήμα με ανώμαλο σχήμα και επιφάνεια θαυποστεί μεγαλύτερη επιβράδυνση από τη βολίδα με το σύνηθες κωνοειδέςσχήμα.4.Ο κατακερματισμός του βλήματος κατά την πρόσκρουση στους ιστούς ήη παραμόρφωση αυτού θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη επιβράδυνση καιμεγαλύτερες κακώσεις.5. Η ταχύτητα τον βλήματος. Σε χαμηλές ταχύτητες ο βαθμόςεπιβράδυνσης είναι μεγαλύτερος με συνέπεια να διοχετεύεται στους ιστούςμεγαλύτερη ενέργεια.

Στην πραγματικότητα η βολίδα κάνει τρεις κινήσεις: την κύρια κίνησηπου είναι κατά μήκος της τροχιάς της και προκαλείται από την αρχικήωστική δύναμη της εκπυρσοκρότησης, την περιστροφική κίνηση περί τονοβελιαίο άξονά της και τέλος τις ταλαντώσεις που η βολίδα υφίσταται λόγωτης ατμοσφαιρικής αντίστασης που ονομάζονται εκκρεμοειδείς κινήσεις καιπου στην ουσία είναι μεταβολές της γωνίας που σχηματίζει η τροχιά τηςβολίδας με τον οβελιαίο άξονά της. Η δίοδος του βλήματος από τους ιστούςθα προκαλέσει διατομή και άμεση καταστροφή ιστών. Η «πρόσκαιρη»κοιλότητα που αρχικά θα δημιουργηθεί (διατηρείται για 5-30μsec) οφείλεταιστην παροδική και απότομη μετατόπιση και τάση που υφίστανται οι ιστοί. Ητάση αυτή είναι κάθετη προς την πορεία του βλήματος. Αυτό έχει ωςαποτέλεσμα την πλήρη ρήξη ή απλή θλάση των ιστών που δέχονται τιςπιέσεις.

Ο βαθμός της ρήξης ή της θλάσης επηρεάζεται από τις φυσικέςιδιότητες του ίδιου του ιστού. Έτσι, ένας ελαστικός ιστός, π.χ. οι πνεύμονες,όχι μόνο θα απορροφήσει μικρό ποσό ενέργειας από το βλήμα, αλλά και οικαταστρεπτικές συνέπειες της ενέργειας που θα απορροφηθεί δεν θα είναιμεγάλες. Αντίθετα ένας πυκνός-ανελαστικός ιστός και ιδιαίτερα εάν είναι σεμή εκτατό χώρο που αποτελείται από κάψα ή από οστά, (π.χ. το ήπαρ, οσπλήνας ή ο εγκέφαλος) θα υποστεί πολύ μεγαλύτερες κακώσεις. Στο σχήμα 1 μπορούμε να παρατηρήσουμε ένα παράδειγμα τραύματοςπου προκαλείται από μία σφαίρα μεγάλης ενέργειας με σταθερή τροχιά πουθα διανύσει ικανή απόσταση (τουλάχιστον 20 εκατοστά) μέσα στο άκρο.Συγκεκριμένα στο αρχικό τμήμα ΑΒ προκαλείται μικρής έκτασης βλάβη τωνιστών. Στο τμήμα ΒΔ η σφαίρα χάνει τη σταθερότητα της τροχιάς της καιπεριστρέφεται προκαλώντας μεγάλου βαθμού και έκτασης βλάβη στουςιστούς, («πρόσκαιρη» κοιλότητα).

Αν στη παραπάνω περιοχή συναντήσειοστό τότε προκαλείται σε αυτό οπή ή κάταγμα. Το κάταγμα μπορεί να είναιαπλό ή συντριπτικό. Στη δεύτερη περίπτωση, (συντριπτικό κάταγμα ή«υψηλής ενέργειας») τα οστικά τεμάχια που θα σχηματιστούν θαπροκαλέσουν επιπρόσθετες βλάβες στα γύρω μαλακά μόρια, (μικρότετράγωνο). Τελική απόληξη της πορείας της σφαίρας είναι να εξέλθει, (τμήμαΔΕ) προκαλώντας μικρής έκτασης βλάβες στους ιστούς, με τραύμα εξόδουπαρόμοιο με το τραύμα εισόδου. Συμπερασματικά: αν η σφαίρα διανύσει

εντός του ιστού μια απόσταση ίση με το τμήμα ΑΒ, (περίπου 10 εκατοστά) καιεξέλθει, προκαλεί μικρής έκτασης βλάβες στους ιστούς. Αντίθετα αν ηαπόσταση που διανύσει είναι ΑΓ (περίπου 10-15 εκατοστά που είναι και η πιοσυνηθισμένη), προκαλεί μεγάλης έκτασης βλάβες στους ιστούς και το τραύμαεξόδου είναι μεγαλύτερο από το τραύμα εισόδου. Αν όμως η σφαίρα είναι«μικρής ενέργειας», τότε δεν θα περιστραφεί και δεν θα δημιουργήσεικοιλότητα. Ένα άλλο σημείο που πρέπει να επισημανθεί είναι ότι σεπερίπτωση που η σφαίρα συναντήσει τον ιστό έχοντας «ασταθή τροχιά», τότετο τραύμα εισόδου είναι μεγάλο γιατί προκαλείται εξ’ αρχής τραύμα, ανάλογομε την περιοχή ΒΔ. Τα τραύματα από κυνηγετικό όπλο, ενώ δεν σχηματίζουν μεγάλη«πρόσκαιρη κοιλότητα» χαρακτηρίζονται από μεγάλη «μόνιμη τραυματική»κοιλότητα που είναι το άθροισμα των επιμέρους κοιλοτήτων πουδημιουργούνται από κάθε βολίδα λόγω της διασποράς των βολίδων(σχήμα2).

Σε περίπτωση που το ζώο χτυπηθεί από τεμάχια – θραύσματα αυτάέχουν “ασταθή τροχιά” και έτσι τα τραύματα που προκαλούνται είναι ανάλογαμε την περιοχή ΓΔ. Το τραύμα εισόδου είναι μεγάλο και συνήθως το τεμάχιοδεν εξέρχεται από τον ιστό γεγονός που κάνει την πρόγνωση τέτοιωντραυμάτων δυσμενέστερη. Πρέπει να τονισθεί ότι η σωστή αρχική εκτίμηση και αντιμετώπιση τωντραυμάτων καθώς επίσης και η μεθοδική αντιμετώπιση των προβλημάτωνπου θα παρουσιασθούν είναι καθοριστικά για την τελική έκβαση της κάκωσης.Τα τραύματα θεωρούνται κατά κανόνα σηπτικά καθόσον πραγματοποιείταιδιασπορά σε βάθος μικροβίων και ξένων σωμάτων, λόγω της αρνητικήςπίεσης που δημιουργείται εντός του τραύματος καθώς το βλήμα εισέρχεταιστο τραύμα από την πύλη εισόδου και εξέρχεται από την πύλη εξόδου. Σε γενικές γραμμές τα στάδια αντιμετώπισης θα πρέπει να είναι τα εξής:1.Πρώτες βοήθειες α. Τον έλεγχο της αναπνευστικής λειτουργίας. Σε περίπτωση κατά τηνοποία παρατηρείται δύσπνοια, ταχύπνοια και κυάνωση των βλεννογόνων θαπρέπει να διερευνάται άμεσα η αιτία της αναπνευστικής δυσλειτουργίας και ναπεριορίζεται στο ελάχιστο κάθε χειρισμός ο οποίος θα μπορούσε να

προκαλέσει επιπλέον στρές στο ζώο και κατανάλωση οξυγόνου από τουςιστούς. β. Τον έλεγχο της αιμορραγίας: Η αιμόσταση καλό είναι να επιτυγχάνεταιμε πιεστική επίδεση. Η περίδεση ενδείκνυται μόνο σε τραυματικόακρωτηριασμό ή σε αιμορραγία που δεν ελέγχεται με πιεστική επίδεση. γ. Την διόρθωση της τυχόν παραμόρφωσης: εάν παρατηρηθείπαραμόρφωση κάποιου άκρου, (π.χ. γωνίωση ή στροφή σε συνύπαρξηκατάγματος) συνιστάται να γίνει προσεκτικός ευθειασμός γεγονός που θαελαττώσει την πίεση στους τραυματισμένους ή ισχαιμικούς ιστούς. δ. Την επίδεση: Πρέπει να γίνει όσο είναι δυνατόν κάτω από άσηπτεςσυνθήκες. ε. Την προσωρινή ακινητοποίηση και μεταφορά σε κτηνιατρείο: ηπροσωρινή ακινητοποίηση με οποιονδήποτε τρόπο είναι επιθυμητή γιατίελαττώνει τον πόνο και κάνει τη μεταφορά του τραυματισμένου ζώου πιοεύκολη. Ιδιαίτερα σημαντικός θεωρείται ο χρόνος που θα μεσολαβήσει απότην στιγμή του τραυματισμού έως την άφιξη του ζώου σε κτηνιατρική κλινική.Καλό είναι ο χρόνος αυτός να μην ξεπερνά την μία ώρα, (Goldenhour